Dış ticaret üzerinden alınan vergiler ve Gümrük vergisi

Dış ticaretten alınan vergilerin tarihsel gelişimi açısından ilk olarak, Osmanlı dönemine bakılırsa, o dönem politikasında yerli üretimin korunması amacıyla ithalatın vergilendirildiği; Osmanlı tüccarının %12, yabancıların ise %5 oranında gümrük vergisi ödedikleri görülmektedir. Cumhuriyetin kurulması ile birlikte gümrük tarife kanunu çıkarılmış ve 1930’larda devletçilik anlayışı, 1950’lere kadar dış ticaret ilişkilerinin sınırlı tutulduğu bir dönem yaşanmıştır.

Gümlük Vergisi Tarihi

1963 ve 1979 arası planlı kalkınma dönemi olduğu için ithalat üzerindeki vergi yükü artmıştır. 1980’li yıllarda ise dış ekonomik koşullar değişmiş ithal ikameci politika terkedilmiş liberal ekonomik politikalar ile beraber serbestleşme sürecine girilmiştir. Dolayısıyla ihracatı teşvik edici politikalar uygulanmış yeni düzenlemelere gidilmiştir. 1990’lı yıllara geçildiğinde ise 1980’lerde gelen yeni vergiler, dış ticaret üzerindeki mali yükümlülüklerin sadeleştirilmesi politikasıyla kaldırılmıştır. 24 Ocak kararları ile dışa açık ekonomi modeli yürürlüğe konulduğu için bir reform niteliği taşımış. Fakat Türkiye’nin bu amaçla Avrupa Topluluğuna başvurusu; Türkiye’nin gelir dağılımındaki bozukluk, enflasyon oranlarındaki yükseklik, sosyal güvenlik sistemindeki olumsuz durumlar gibi nedenlerle red almıştır. Bunun yanında dış ticaret üzerinden alınan gümrük vergisinin tarihsel açıdan gelişimi ise, 1963 yılında Ankara antlaşması ile başlamıştır ve 1996’da 1 Ocak tarihi itibariyle sanayi malları için gümrük birliği kurulmuştur. Gümrük Birliği’nin 1992-1995 arasında, iç pazarın ekonomiye olan katkısının belirlenmesiyle ithalattan alınan ve gümrük vergisi etkisini gösteren fonların 1993 yılı itibariyle, 5 yıllık süreyle kaldırılmıştır. Bu birliğe dahil ülkeler arasında gümrük vergileri kaldırılmış üçüncü ülkelere karşı ortak gümrük tarifesi uygulanmıştır. Türkiye ortak gümrük tarifesine 1985 yılında ancak uyum sağlamıştır. 1990’lı yılların başında Türkiye bu vergilere ilişkin düzenlemelere devam etmiş, 1993 tarihinde gümrüklerdeki vergilerde tek vergi esasına geçilmiş ve ithal mallar üzerinden %16 oranında ortak tarife kabul edilmesi kararı alınmıştır. 1995’te Ankara Anlaşmasında belirtilen son döneme geçiş kararı alınarak, tarafların gümrük vergilerindeki miktar kısıtlamalarının tümüyle kaldırmasına karar verilmiştir.

Gümrük vergileri tarihi en eski olan vergilerden birisi olarak ticareti kısıtlamada kullanılan en eski yöntemlerden birisidir ve amacı gelir sağlamak değil yerli üretimi korumak olup son yıllarda; Gümrük Birliği ve serbest ticaret anlaşmalarına bağlı birçok ülkede gümrük vergilerinin toplam vergi gelirleri içindeki payı azalmıştır. Vergilerin konusunu dış ticarete konu olan menkul eşya oluşturur.

Gümrük Vergisi Sorgulama Nasıl Yapılır?

Gümrük vergisi sorgulama işlemi 474 sayılı “Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanun’unda belirtilen, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu kapsamında sürdürülür. Bu durumda gümrük vergi sorgulama için https://gumrukvergisi.ticaret.gov.tr/ internet adresinden gerekli sorgulamalar yapılabilmektedir. Söz konusu ithalatı yapılacak ürün için belirlenen ücret ve diğer durumlar 474 sayılı “Gümrük Giriş Tarife Cetveli Hakkında Kanun’unda belirtilen, Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu kapsamında değerlendirilir ve belirlenir. Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda belirlenen ithal ürünlerin tümünden alınacak vergi, ek mali durumlar tespit edilmektedir. Ticaret politikası gereği ürünler kontrol edilmektedir. Resmi gazetede yayınlanan mevzuata göre sorgu yapmak mümkündür. Bu amaçla bakanlığın sitesi üzerinden arama türü, dönem seçenekleri işaretlenerek Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonunda belirlenen numara girilerek gümrük sorgusu yapılmaktadır.

GTİP Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu  sorgulama nasıl yapılır?

Tarife Arama Motoru linkine girerek G tip Arama yapabilirsiniz.

Gümrük Serbest Dolaşım

Vergiyi doğuran olay gümrük vergisinde, ithalat işlemine bağlı olarak; eşyaların serbest dolaşıma girmesi, gümrük giriş beyannamesi tescili gibi hususlara göre değişmektedir. Serbest dolaşıma girmek demek, eşyanın ithal edilmesi anlamına gelmekte ve dolaşıma giren eşya Türkiye’de serbestçe alınıp satılabilmektedir. Yolcunun yanında getirdiği beyana tabi olan eşya da vergiyi doğuran olay olarak kabul edilmektedir. Eğer eşyanın geçici şirinevler eskort depolanması durumunda beyana tabi tutulduğu rejime ilişkin koşullar yerine getirilmezse, bu koşullar yerine getirildiği zaman vergiyi doğuran olay gerçekleşir. Gümrük vergisinin yükümlüsü vergi kanunlarına göre kendisine vergi borcu düşen kişidir ve bu kişinin gümrük yükümlülüğünü yerine getirmesi gerekir.

Gümrük vergisinin matrahı

Gümrük vergisinin matrahı gümrük kıymeti kavramı ile ifade edilmekte ve matrah ithale konu olan eşyanın ödeme yükümlülüğünün başladığı tarihteki fiyatı olarak kabul edilir. Bu fiyat Türkiye’de eşyanın alıcıya teslimine kadar geçen süredeki bütün masrafları kapsamaktadır. Dolayısıyla vergiler bu matrah üzerinden alındığı için, malların vergilendirilmesi spesifiktir. Gümrük vergilerinde değer ve miktar esaslı vergilendirme yapılabilir. Bunun yanında gümrük bakırköy eskort vergilerinin hesaplanmasında CIF değer esas alınır. Spesifik gümrük vergileri eşyanın ağırlığı, hacmi, sayısı gibi kendine has özellikleri üzerinden alınmakta olup; değer esaslı vergi daha adil kabul edilir. Vergi muafiyeti ve istisnası gümrük vergilerinde bazı kişi ve grupların veya konuların farklı kanunlarla vergi dışı tutulması anlamına gelmektedir.

Gümrük vergisi

Gümrük vergisi, gümrük mevzuatına göre kabul edilen tarifeye göre tahsil edilmektedir. Tarife cetveli ise ithal edilen eşyanın, özelliklerine ve eşyanın ithal edildiği ülkelere göre düzenlenmiştir. Sekiz çeşit gümrük rejimi bulunmakta olup bunlar; serbest ataköy eskort dolaşıma giriş rejimi, dahilde ve hariçte işleme rejimi, transit ve antrepo rejimi, gümrük kontrolü altında işleme rejimi, geçici ithalat rejimi, ihracat rejimidir.